Als tussenfiguur konden we fysieke en mentale grenzen oprekken

Meerdere opdrachtgevers had PRW: rijksoverheden, natuurorganisaties en waddenprovincies. Al deze organisaties schaarden zich eensgezind achter het programmaplan van PRW. Een stoutmoedige keuze, vindt Lianne Huzen, secretaris van PRW. “De organisaties deelden niet altijd dezelfde doelen en belangen. Ondanks de verschillen vonden ze elkaar als opdrachtgevers van PRW. Wat hen verbond, was de gedeelde ambitie van een rijke Waddenzee.”

Koorddansen bij wind

Als netwerkorganisatie kreeg het programma menskracht, financiën, doelen, vrije ruimte en rollen. “Gevraagd en ongevraagd konden we aanjagen, verbinden, ontwikkelen en uitdagen. We werkten tussen en naast de partijen”, geeft Huzen aan. Eenvoudig waren deze vier rollen niet. “We functioneerden binnen een uitdagende context, een ambitieuze inhoudelijke opgave, een dynamisch samenspel van partijen, tegenstrijdige belangen en rivaliserende invalshoeken”, citeert ze vrij uit Koorddansen bij wind, het tweede evaluatierapport over PRW. Koorddansen was nodig en als onafhankelijke netwerkpartij kon PRW dat als geen ander.

Gebied en natuur centraal stellen

Huzen genoot van de vrije ruimte. Een uitdagende ontdekkingsreis, noemt ze haar periode bij PRW. “Als PRW maakten we zelf een ontwikkeling door: van het aanjagen van pilots naar het aanjagen van transities. Voor het Waddengebied was PRW absoluut van meerwaarde, daar ben ik van overtuigd. Voor ons als netwerkorganisatie stond écht altijd het Waddengebied voorop en werkten we in wisselende coalities aan afgesproken thema’s en doelen.” Vrijblijvend was de opgave van PRW niet. In de opeenvolgende programmaplannen stonden heldere doelen en strategieën. “Aan de voorkant maakten we goede afspraken over de opvolging. PRW initieerde en daagde uit, maar voerde niet uit. We waren complementair aan andere organisaties.”

Kracht van PRW
De rol van PRW als netwerker pakte in de praktijk positief uit. Een tussenvaluatie uit 2014, uitgevoerd door een onafhankelijk bureau, concludeerde: “De kracht van PRW ligt voornamelijk in het verbindende en aanjagende karakter. Als ‘tussenfiguur’ draagt het programma bij aan anders denken, samenwerken in netwerken en het voor elkaar krijgen van initiatieven en projecten.”

PRW is een best practice voor het werken in netwerken

Best practice samenwerken

Albert Reitsema, projectleider Investeringskader Waddengebied bij provincie Fryslân, maakte PRW als buitenstaander mee. Beiden hadden ze een vergelijkbaar belang: ze wilden projecten aanjagen en partijen bij elkaar brengen. Reitsema roemt PRW als netwerkorganisatie. Samenwerken in netwerken is volgens hem cruciaal om tot integrale oplossingen te komen voor maatschappelijke vraagstukken. “Dat heeft PRW als voorloper laten zien. Het programma zie ik als een best practice voor het werken in netwerken. PRW was goed in staat om partijen bij elkaar te brengen. Er is nu een breed besef dat het werken in netwerken nodig is voor integrale oplossingen.”

Waan van de dag

Reitsema constateert een duidelijk verschil in werken tussen PRW en overheden. “Binnen overheidsorganisaties als de provincie Fryslân gelden veel kaders. Denk aan beslistermijnen, afspraken, beleidsopgaven en budgetten. Het werk moet efficiënt gebeuren en in een strak stramien. PRW kreeg de tijd en ruimte om los van de waan van de dag te opereren. Ze waren vrij om partijen te enthousiasmeren en te verbinden, soms op schijnbaar onhaalbare doelen. Dat deze manier van werken tot klinkende resultaten leidt, vind ik mooi.” Kenmerkend vindt Reitsema het agenderen van duurzame mobiliteit naar de Waddeneilanden. “Dat onderwerp staat dankzij PRW op de kaart, net als de swimway en onderwaternatuur.”

Manier van werken gemeengoed

De manier van werken is mede dankzij PRW gemeengoed geworden, stelt Reitsema vast. “PRW is niet meer uniek. Andere organisaties hebben het netwerken overgenomen. Overheidsorganisaties, waaronder de provincie Fryslân, benaderden vraagstukken voor het PRW-tijdperk met name sectoraal vanuit beleidsopgaven. Het afgelopen decennium krijgt het integraal denken en het van onderop betrekken van partijen in de samenleving binnen de provincie voet aan de grond.” Ook Reitsema neemt binnen de programmaorganisatie van het Investeringskader Waddengebied de PRW-manier van werken over. “Nu het laaghangend fruit voor het realiseren van dit investeringskader is geplukt, moeten we voor het aanjagen van nieuwe programma’s en projecten intensiever netwerken.”

Fundamentele veranderingen

Nu PRW stopt bestaat volgens Reitsema het risico dat partijen zich weer primair richten op de eigen taken en verantwoordelijkheden. Reitsema en Huzen hopen dat er ruimte blijft voor rollen als aanjagen en uitdagen. Huzen: “Het pad naar een rijke Waddenzee verlangt transities, onder meer van de visserij, mobiliteit en recreatie. Het richten en versnellen van deze fundamentele veranderingen op systeemniveau vraagt om mensen die de ruimte krijgen om grenzen op te rekken.”