Het klimaat verandert en wij moeten mee. Ik maak een ‘roadtrip’ door Nederland en bezoek een aantal gebieden waar op een inspirerende manier aan de toekomst wordt gewerkt. In een serie blogs deel ik mijn ervaringen, waarnemingen en elementen voor een succesvolle aanpak. Centraal hierin staat de vraag of we klimaatverandering aankunnen en wat daar voor nodig is. Na 1. Het nieuwe klimaatadaptieve verhaal, 2. De Iconische voorbeelden, 3. De verbinding met het grotere geheel gaat dit laatste blog over Een richtinggevende overheid en het luisteren.
Stad van de toekomst
Vandaag ben ik in Rotterdam, stad van de toekomst. Ik zit op de fiets en trap omhoog. Aan de voet van de Erasmusbrug wordt gebouwd aan de Zalmtoren die met 215 m het hoogte gebouw van Nederland moet gaan worden. Een icoon van vertrouwen in de eeuw die voor ons ligt. Ik fiets verder. Het water van de Rijn en de Maas stromen samen onder me door en grote boten varen tegen de stroom in. Links aan de horizon zie ik De Kuip liggen waar ook ambitieus aan de toekomst wordt gewerkt. Vanaf de overkant van De Maas kijkt ‘De Rotterdam’ van Rem Koolhaas toe. Het geheel blijft imponerend.
Rotterdam heeft zich de afgelopen 20 jaar sterk ontwikkeld op het gebied van klimaatadaptatie en bereidt zich voor op de toekomst. Het wil weerbaar en veerkrachtig zijn in een tijd van continue veranderingen en daardoor ook in de toekomst een hoogwaardige en leefbare stad blijven. Zich aanpassen aan klimaatveranderingen was daarbij voor de delta- en havenstad een eerste even logische als prioritaire stap.
Aan de slag met klimaatadaptatie
De stad Rotterdam is een internationale voorloper op het gebied van klimaatadaptatie. De gemeente was één van de leidende partijen op het gebied van klimaatadaptatie in het internationale C40 netwerk. Inmiddels is Rotterdam ook aangesloten bij het Resilient Cities Network, waarin Rotterdam als een voorbeeldstad voor adaptatie wordt gezien. In de stad zijn inspirerende voorbeelden voor binnenstedelijke klimaatadaptatie gerealiseerd, zoals het Waterplein en grootschalige groene daken. Daarnaast is het Global Center on Adaptation sinds een paar jaar in de stad gevestigd; en sinds kort een innovatief, drijvend kantoor in de Rijnhaven.
Arnoud Molenaar – Chief Resilience Officer van de stad Rotterdam en lead van de afdeling steden bij het Global Centre on Adaptation (GCA) – tref ik op de brug van het drijvende kantoor. “Het is evident dat we ons als stad moeten voorbereiden op een veranderende toekomst. Er zijn grote veranderingen gaande op het gebied van klimaat, energie en digitalisering. Als stedelijke community van bewoners, bedrijven, ngo’s, kennisinstellingen en overheden moeten we daar weerbaar en veerkrachtig mee omgaan”, vertelt hij betrokken. “In de stad hebben we grote opgaven op het vlak van waterberging, vergroening, duurzame energie en luchtkwaliteit. Die grijpen we aan om innovatieve, integrale oplossingen te ontwikkelen zoals de waterpleinen, een roeibaan annex waterbuffer, multifunctionele dijken en dito daken en ook drijvende woningen. Hierbij heeft de overheid zowel een sturende als faciliterende rol, moeten er kaders worden gesteld en is er bereidheid nodig om te investeren”, geeft hij aan.
Een richtinggevende overheid en het luisteren
De opgaven voor de komende decennia op het gebied van stedenbouw, klimaatadaptatie, energietransitie, voedseltransitie enzovoorts zijn te groot voor één sector of één partij. Een overheid die duidelijk en méérjarig richting geeft is daarbij van essentieel belang – of het nu het Rijk, de provincie of waterschap is. Een overheid die mensen meeneemt in het verhaal van de toekomst, kaders stelt en investeert. Op basis hiervan kunnen private partijen instappen en nieuwe, duurzame businessmodellen voor de toekomst ontwikkelen. Of het nu om natuurinclusief bouwen, nature based solutions voor kustbeheer of regeneratieve landbouw gaat.
Daarbij past een andere manier van luisteren. Waarbij we veel meer naar elkaars intentie luisteren dan naar het standpunt. De intentie zegt meer over de onderliggende, drijvende kracht en waarden; het standpunt meer over je mening op dat moment. Als je elkaar op intenties vindt, is het makkelijker coalities bouwen en kan er gezamenlijk eigenaarschap ontstaan. Zie je een boze bewoner of iemand die zich zorgen maakt over zijn toekomst en dat van zijn gezin? Dit moet niet alleen van de overheid komen maar de overheid zet wel de toon – luisterend leiderschap? – door kaders te stellen en ‘dieper te luisteren’. De ‘soft spaces’ van watergezant Henk Ovink zijn hierbij een inspiratiebron.
Wat levert dit op voor de Waddenzee?
Rotterdam ligt niet aan de Waddenzee maar wel in een vergelijkbaar deltagebied. Ook voor het behoud van de kwaliteit van Waddenzee voor mens en natuur is het essentieel dat de overheid een heldere lijn voor de toekomst uitzet. Zowel voor het beleid als het beheer. Zodat bewoners en bedrijven daar op kunnen inspelen en bestaande businessmodellen aanpassen en nieuwe ontwikkelen.
Ook in de Waddenregio zou het interessant ziijn om in te zetten op luisterend leiderschap; van standpunt naar intenties. Vanuit gezamenlijke intenties kunnen we ons makkelijker en beter opnieuw met de Wadden en elkaar verbinden. Van mens tot mens. Als bewoner, bezoeker, landbouwer, visser, natuurbeheerder en bestuurder.
Tijd voor de toekomst
Mijn roadtrip begon met de vraag ‘Gaan we het redden met klimaatadaptatie?’ Op vier locaties heb ik nieuwe mogelijkheden en inspiratie gezien en gehoord. Het antwoord heb ik niet maar wel vier ingrediënten die een klimaatadaptieve toekomst dichterbij brengen. Treffend is dat het vaak aankomt op personen; zijn/haar intentie, de betrokkenheid en persoonlijke kwaliteiten zijn vaak bepalend. En dat vind ik wel mooi, wij als mensen moeten het samen doen.
Mede op inspiratie van Frans Evers en Henk Ovink
