Zeeuws lef in het Noorden?

dinsdag 19 april 2022

Naast ontwikkelen en verbinden heeft Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) ook de rol van aanjager en uitdager. In dat kader verkennen we mogelijkheden voor binnendijkse mariene aquacultuur. Dat niet iedereen daar op zit te wachten, blijkt uit de ophef vorig jaar over ideeën voor een alternatieve inrichting van de polder bij Westhoek in Friesland. Wij waren overigens niet betrokken bij deze plannen, maar vinden het wel van belang met het oog op de toekomst om alle opties te verkennen. Daarom zijn we nu eindelijk ook eens in Zeeland gaan kijken om te leren van hun ervaringen. We kwamen enthousiast terug met een extra dosis realiteitszin.

Klimaatbestendige kustlandschappen en duurzame voedselproductie

We moeten ons voorbereiden op klimaatverandering. In Weerbare Waddenkust wordt benadrukt dat maatregelen die we nu nemen moeten passen in een lange termijn strategie voor veranderende omstandigheden. Om droge voeten te houden moeten we voor elk kusttraject op basis van lokale kenmerken kijken wanneer we voor een breed kustlandschap naar buiten (kwelders, voorkering) of juist naar binnen kunnen ontwikkelen (extra dijk achter de bestaande dijk). Terwijl voor sommige kusttrajecten traditionele maatregelen geschikter zijn.

Juist die tussendijkse gebieden hebben onze belangstelling, zeker als daar sprake is van verziltingsproblematiek waardoor de traditionele landbouwpraktijk onder druk komt te staan. Zijn die gebieden niet uitermate geschikt voor de kweek van schelpdieren? Schelpdieren zijn gezond. Bevindingen van het NIOZ suggereren dat de aquacultuur van mariene schelpdieren een duurzame vorm van voedsel en inkomen kunnen opleveren. Redenen genoeg dus om hier aandacht aan te besteden.

Anders omgaan met water

Met enkele collega’s reisden we naar Zeeland om het icoon project Waterdunen te bezoeken; een combinatie van een innovatieve kustversterking met veiligheid als randvoorwaarde waar door de getijdenwerking een bijzonder natuur- en recreatiegebied is ontstaan met ruimte voor teelt van zilte groenten en aquacultuur. Het heeft lang geduurd maar nu is het er. Was er in het begin de nodige scepsis om zeewater binnendijks te halen, mét een eb en vloedbeweging, nu genieten vogels en mensen van deze onderscheidende prachtige plek, waardoor de economische ontwikkeling ook nog eens een impuls krijgt.

Met de ontwikkeling van mariene aquacultuur wordt volop geëxperimenteerd. Er is een hechte samenwerking tussen Hogeschool Zeeland, Zeeuws Landschap en De Oesterij. Niet alles gaat in een keer goed en het vergt zeker een lange adem; iets waar ik wel bewondering voor heb. Je moet lef hebben om in je plannen te blijven geloven en durf (en financiële buffers) om te experimenteren. Ik ga er zeker over een tijdje nog een keer heen om te kijken hoe het er nu voor staat.

Samenwerken

De ondernemers die we bezochten waren allen overtuigd van de noodzaak tot samenwerken. Een aantal voorlopers hebben ingezien dat het voor de ontwikkeling van een succesvolle aquacultuur sector nodig is om grotere en snellere stappen te zetten in techniek, houderij en commercialisering. En dat deze stappen mogelijk zijn als er open en intensief wordt samengewerkt, waarbij kennisdeling een cruciale factor is. Aquavalley, mede gefinancierd door de Europese Unie, provincie Zeeland en OPZuid, ondersteunt deze uitwisseling. Wat ze doen is “samen rond de tafel zitten” en “bellen als er vragen zijn”. Hier wederom voorbeelden van lef; lef om informatie te delen met concurrenten. Intussen heeft een van de deelnemers, Seafarm, als eerste wereldwijd het ASC-certificaat voor de kweek van tarbot ontvangen. Niet dat dat ons voorland moet zijn maar het is wel indrukwekkend om te zien. Ook Stichting Zeeschelp is een van de partners binnen Aquavalley en succesvol in het vinden van allerlei nieuwe kweektechnieken. Van hen hebben we mee gekregen dat je die samenwerking wel moet faciliteren; denkwerksessies zijn niet gratis en je moet er af toe wat voor over hebben om mensen echt bij elkaar te brengen.

Rol van de provincie

De provincie Zeeland heeft lang geleden al ingezien dat deze ontwikkeling wel ondersteuning behoeft en kocht 33 hectare grond aan en zorgde voor zoutwater toevoer. Ook hier ging niet alles in een keer goed maar daar is van geleerd. En nu zijn alle 33 hectare verkocht en bieden een locatie aan enkele topbedrijven die van groot belang zijn voor de regionale ontwikkeling (al valt er over de landschappelijke inbedding nog wel wat te zeggen). Ook hier weer een staaltje lef; bestuurlijke lef van een gedeputeerde om hier in te blijven geloven.

Een ambtelijk oliemannetje/vrouwtje is wel onontbeerlijk. Alle partijen benadrukken het belang; een constante factor (in plaats van telkens opnieuw een mooi rapport van een adviesbureau) die partijen aan elkaar verbindt en hobbels die moeten worden geslecht op de bestuurlijke tafel legt.

Noordelijke verkenning

Wij gaan verder en kijken welke locaties op basis van hun fysische eigenschappen geschikt zouden kunnen zijn in de nabije en in de wat verdere toekomst. In opdracht van het Investeringskader Wadden (IKW) opgave team Afsluitdijk en kust verkennen we de wenselijkheid en mogelijkheden van een Noordelijk Programma Mariene Aquacultuur. Wat zijn precies de perspectieven en waar liggen de knelpunten en wat is er nodig om de kansen te benutten?

Op 13 april hadden we een eerste enthousiaste sessie met ondernemers, beleidsmakers, onderzoekers en natuurbeheerders. Binnenkort komt er een vervolg waarin voor een aantal kansrijke soorten een businesscase wordt uitgewerkt. Als er perspectief is, is het de bedoeling dat de provincies het stokje overnemen en een bestuurlijk manifest opstellen waarin partijen afspraken maken om samen de schouders er onder te zetten.

 

En ik; ik kijk met bewondering naar de ondernemers die ondernemen en de plannenmakers die onverdroten blijven werken aan realisatie van hun veelbelovende vergezichten. En ik zal met het oog op de toekomst toch ook eens gaan leren kokkels klaar te maken.

Meer informatie:

Sonja van der Graaf. Tel: +31 (0)6 11 48 71 20. E-mail: sonja.vandergraaf@rvo.nl.